در ساختمان کمپرسورها، بسته به نوع کمپرسور از قطعات مکانیکی متفاوتی استفاده شده است. این قطعات پیوسته در حرکت بوده و در اثر این حرکت تولید گرما می کنند. همچنین به خاطر اصطکاکی که بین این قطعات وجود دارد، سطح قطعات به مرور زمان دچار ساییدگی و خردگی می شود. به همین خاطر است که باید از روغن کمپرسور مناسب در ساختمان کمپرسورها استفاده کرد. روغنی که در کمپرسور مورد استفاده قرار می گیرد، قطعات کمپرسور را در برابر خردگی حفظ کرده و باعث روان کاری آن ها نیز می شود.
کاربرد روغن کمپرسور
در کمپرسور های پیستونی، روتاری یا اسکرال مخزنی برای این فراورده در نظر گرفته می شود که به مصرف کننده سفارش می شود که سطح این فراورده در این مخزن هرگز از مقدار مشخصی پایین تر نیاید. دلیل این سفارش، نقشی است که روغن کمپرسور در فرایند طراحی کمپرسور ایفا می کند. در ساختمان یک کمپرسور از قطعات آلیاژی متحرک و غیر متحرکی استفاده می شود که به واسطۀ حرکت این قطعات، در سیستم گرما تولید شده و دمای محفظۀ کمپرسور بالا می رود. وقتی از قطعات آلیاژی متحرک استفاده می شود، اصطکاکی در بین قطعات ایجاد می گردد. دمای بالا و اصطکاک بین قطعات دشمن اصلی آلیاژهای فلزی است. این دو عامل می تواند به مرور باعث تخریب قطعات کمپرسور شده .
همچنین این فراورده گرمای تولید شده در بین قطعات را جذب کرده و دمای محفظۀ کمپرسور را کنترل می کند.
ویژگی های یک روغن مناسب
ساختمان هر کمپرسور بسته به نوع کمپرسور، ظرفیت کمپرسور و سیالی که قصد فشرده سازی آن را در سیستم داریم، متفاوت است. این تفاوت ها باعث شده تا نتوان از یک روغن با خاصیت های یکسان در انواع کمپرسورها استفاده کرد.
ویژگی های یک روغن مناسب :
- دمای محفظۀ کمپرسور را در حد معینی حفظ کند.
- روان کاری قطعات دستگاه را به خوبی انجام دهد.
- قطعات دستگاه را در برابر خوردگی محافظت کند.
- با سیال کمپرسور وارد واکنش شیمیایی نشود.
- قابلیت انحلال و امتزاج با سیال کمپرسور را نداشته باشد.
- در برابر حرارت های بالای دستگاه خاصیت خود را از دست ندهد.
- اگر از کمپرسور در دماهای پایین استفاده می شود، خاصیت روان کنندگی خود را در دمای پایین حفظ کند.
- در برابر فشار بالا خواص خود را از دست ندهد.
تعاریف فیزیکی و شیمیایی
ویسکوزیته
مهم ترین خاصیت روغن، روان کاری قطعات کمپرسور است. ویسکوزیته یکی از خواص فیزیکی سیال است که مقاومت سیال در برابر حرکت، تغییر شکل و روابط بین مولکولی مشخص می کند. ویسکوزیتۀ یک سیال به ساختار شیمیایی عناصر سازنده و اندازۀ ملکول های سیال وابسته است.
شاخص ویسکوزیتۀ سیال
زمانی که دمای سیال بالا می رود، خواص ویسکوزیته آن نیز تغییر می کند. شاخص ویسکوزیته بیانگر شدت این تغییرات است. هرچه این شاخص بالاتر باشد، به این معناست که ویسکوزیتۀ سیال در برابر تغییرات دما مقاوم تر است.
نقطۀ ریزش سیال
دمایی است که سیال در حالت عادی تمایل به جاری شدن را از خود به نمایش می گذارد، نقطۀ ریزش سیال می گویند. نقطۀ ریزش سیال برای انتخاب روغن، در محیط های سرد اهمیت پیدا می کند.
فشار بخار سیال
فشار بخار سیال از خواص فیزیکی آن بوده و فشاری است که سیال پس از رسیدن به این نقطه، اگر گرمای بیشتری جذب کند، شروع به تبخیر می کند. در انتخاب روغن کمپرسور باید به عدد فشار بخار آن دقت کرد. زیرا دما و فشار آن ممکن است در داخل کمپرسور از حد مجاز فراتر رفته و سبب تبخیر روغن شود. فراریت آن، باعث خشک شدگی قطعات، ایجاد اصطکاک و رسیدن آسیب به ساختمان کمپرسور می گردد.
نقطۀ احتراق سیال
روغن خاصیت اشتعال پذیری دارد. نقطۀ احتراق آن دمایی است که اگر سیال در مجاورت با هوا به ان دما برسد، می تواند دچار احتراق شود. آتش گرفتن این فراورده در نقطه احتراق نیاز به جرقه و اکسیژن لازم دارد. در انتخاب روغن کمپرسور باید از روغنی استفاده کرد که دمای احتراق آن بالاتر از دمای ایجاد شده در دستگاه باشد.
دمای احتراق خود به خود سیال
تفاوت دمای احتراق خود به خود سیال با نقطۀ احتراق اینجاست که در اولی، اگر تمامی شرایط جهت احتراق وجود داشته باشد، فراورده مشتعل می شود. ولی در دمای احتراق خود به خود، روغن در مجاورت هوا، مشتعل شده و احتراق صورت می گیرد. در حقیقت، اینجا دیگر نیازی به عامل احتراق وجود ندارد.
انواع روغن کمپرسور
برای استفاده از این فراورده ها، باید خواص فیزیکی و شیمیایی آن را چک کرده و با شرایط داخلی کمپرسور مقایسه نمود.
انواع روغن های کمپرسور از دو جزء تشکیل می شوند. جزء پایۀ آن و اجزای افزودنی آن. نقش عناصری که به جزء پایه اضافه می شوند، بالا بردن عمر آن، افزایش ظرفیت حرارتی آن و بهبود بخشیدن خواص روان کاری و محافظتی روغن کمپرسور است.
علائم اختصاری آن
اگر روی بسته بندی انواع روغن کمپرسور را نگاه کنید، علائم اختصاری‌ای می بینید که مشخص کنندۀ نوع آن و پایۀ اصلی آن است. در ادامه علائم اختصاری روغن های متفاوت را معرفی کرده ایم. هر یک از این روغن ها خواص مشخصی دارند که روی برچسب محصول مشخص شده است؛ که این خواص را نیز در بخش قبلی به صورت مختصر معرفی کردیم.
- MO : سری Mineral
- POE : سری Poly Ol Ester
- AB : سری Alkyl Benzene
- PAG : سری Poly Alkylene Glycole
- PAO : سری Poly Alpha Olefin
- PVE : سری Poly Vinyle Ether
در انتخاب روغن بهتر است از اطلاعات خود کمپرسور و نظر سازندۀ آن کمک بگیرید و اگر نیاز به انتخاب روغن دیگری دارید، قبل از انتخاب، انواع متفاوت روغن کمپرسور را در بازار مشاهده کنید و با چند متخصص مشورت نمایید. انتخاب یک فراورده ناکارامد می تواند خسارت های زیادی را به ساختمان و قطعات کمپرسور وارد کند.